Đầu năm 2013, những đợt không khí lạnh liên tiếp tràn về khiến nền nhiệt tại Mèo Vạc – Hà Giang luôn ở ngưỡng dưới 10 độ. Sương mù bao phủ, một màu xám xịt của những dãy núi đá cao chạm tới cả mây khiến cho cái rét càng tê tái hơn. Sinh hoạt thường ngày của đồng bào nơi đây dường như chậm lại bởi giá lạnh, các lớp học khóa kín cửa, không còn nhiều những tiếng cười nói, trêu đùa, gọi nhau í ới của những cô gái, chàng trai người Mông đi chơi chợ.
Một ngày trong những ngày giá rét ấy khi nhiệt độ chỉ còn 4oc, chúng tôi tìm về với Nhù Cú Ha. Khác hẳn với những chuyến đi trước, lần này trên đường đi không thấy bóng dáng của các trẻ nhỏ ra vẫy tay và chạy theo xe máy của chúng tôi.
Hộ đầu tiên chúng tôi đến thăm là hộ anh Giàng Mí Pó, ra đón chúng tôi là 3 mẹ con chị Dính, vẫn những đôi chân trần, gương mặt nhọ nhem và phong phanh cái áo mỏng của bọn trẻ. Mấy mẹ con chị Dính đang ngồi sưởi lửa để tránh những cơn gió lạnh thấu xương và cùng trông chờ nắng lên. Anh Pó đã ốm được 10 ngày nay rồi, vay mượn khắp xóm được 300 nghìn chị Dính mời thầy cúng về cúng 1 ngày mà Pó vẫn ốm, vẫn nằm trên giường. “…Khô bia là sa, cú rồ mà khô khọi, ma đư lê trạ y tế xá đệ khá – Không biết làm sao, cúng rồi mà không khỏi, mai đưa lên trạm y tế xã để khám…”
Ba mẹ con trong căn nhà vách gỗ gió lùa tứ phía
Sau một hồi chuyện trò và trao những bộ quần áo cho bọn trẻ, chúng tôi hỏi chị Dính về con bò của gia đình, chị Dính vui lắm, kể một mạch về con bò với ánh mắt rất vui sướng “ Ló a khẹ lá, ngà nà cú phại lê nú nấy cọ – Nó ăn khỏe lắm, ngày nào cũng phải lên núi lấy cỏ”
Con bò nhà chị Dính
Ra thăm bò tôi giật mình thấy trên tai đã được bấm mã “MV-06-04-0001”, tôi hỏi cacs anh chị cán bộ xã thì được anh Bí thư đảng ủy xã giải thích cụ thể như sau:
Tháng trước phòng NN&PTNT huyện Mèo Vạc có công văn chỉ đạo các xã trên địa bàn huyện về việc quy hoạch đàn đại gia súc (trâu, bò) nhằm bảo tồn nguồn gene quý của giống bò địa phương. Qua đợt tổng điều tra quy hoạch đàn đại gia súc trong toàn xã Cán Chu Phìn đã chọn ra được 86 con bò cái/1770 con cần được chăm sóc, bảo vệ nhằm bảo tồn nguồn gene của giống bò địa phương. Sau khi điều tra và bấm mã những con bò này được hỗ trợ 120 nghìn tiền thức ăn tinh/1 năm, được tiêm phòng dịch bệnh định kỳ và được thụ tinh nhân tạo giống bò địa phương quý.
Bò nhà anh Pó đã xuất sắc lọt vào 86/1770 con trên toàn xã Cán Chu Phìn. Những lo lắng ban đầu đã được giải tỏa và thay vào đó là niềm vui vì VKAN ngoài việc hỗ trợ cho các hộ nghèo về sinh kế mà còn góp phần trong việc bảo tồn nguồn gene quý cho đàn đại gia súc của xã. Con bò của gia đình anh Pó đã được Thụ tinh nhân tạo rồi, nhưng chưa xác định đã được chưa, chị Dính nói ”… Rất thích có nhiều bò, dê để nuôi …”
Nói chuyện về việc cho bò ăn no và hướng dẫn che chắn chuồng bò kín bằng thân cây ngô vào những ngày rét mà người phải ngồi sưởi lửa thấy chị Dính gật đầu liên tục. Nhìn máng thức ăn đầy cỏ cũng yên tâm một phần..
***
Vừa bước ra khỏi cổng nhà chị Dính, chúng tôi gặp ngay Mảy với bó củi to trên lưng, cô bé mà VKAN chúng ta đã và đang hỗ trợ. Mảy là một cô bé có hoàn cảnh đặc biệt, bố mất sớm, mẹ bỏ đi lấy chồng khi Mảy tròn 4 tuổi. “E chà chú– Em chào Chú” Vẫn câu chào quen thuộc, nhưng nhìn ánh mắt rụt rè, xấu hổ của Mảy khi nhìn thấy chúng tôi làm cho tôi có linh cảm rằng có điều gì không tốt với Mảy.
Chị Máy (cán bộ Hội Phụ nữ đi với chúng tôi) nói: Mảy đã lấy chồng được 2 tuần rồi!
“…Em đi học về cùng Già, thì em bị nó kéo vào nhà nó, nó nhốt em vào buồng và khóa cửa lại, nó cho em ăn cơm. Nhà nó mang rượu sang nhà em, anh Tủa uống rượu và nhận tiền của nó rồi thì em phải làm vợ ó …” – Mảy tâm sự với chúng tôi vẫn bằng ánh mắt xấu hổ và ngượng ngịu ấy.
Qua cuộc nói chuyện với chị Máy thì được chính quyền xã cũng đã biết chuyện nhưng không thể giải quyết được bởi vì từ bao đời nay người H’Mông ở đây vẫn như thế rồi. Cái mà bà con được nghe cán bộ xã nói Luật Hôn nhân Gia đình là con trai đủ 20 tuổi, gái đủ 18 tuổi mới được lấy vợ lấy chồng là cái gì đó nghe không hiểu, không thích và không làm đâu. Cán bộ xã vào nhà Mảy và nhà chồng Mảy phạt mỗi gia đình 3 triệu đồng. Chồng Mảy nộp phạt và cán bộ xã về còn Mảy vẫn là vợ của nó rồi.
Để có tiền nộp phạt cho xã, anh Tủa đã bán con bò mà VKAN hỗ trợ được 9 triệu và mang trả cho anh Thào Mí Chơ – Chủ tịch UBND xã Cán Chu Phìn số tiền 7 triệu do VKAN hỗ trợ. Số tiền còn lại Tủa nộp phạt cho xã. Giờ Tủa đã khóa chặt cửa, đưa vợ con sang bên Trung Quốc làm thuê rồi.
Rời nhà chồng Mảy mà lòng nặng trĩu, Mảy còn thích đến trường lắm, Mảy còn ít tuổi quá mới bước sang tuổi 13. Vậy là ước mơ được làm cô giáo của Mảy đã hết, giờ Mảy sẽ như bao phụ nữ người Mông khác làm vợ, làm mẹ ở cái tuổi 13.
***
Đến nhà của 3 anh em Già, cả 3 anh em đều lên rừng lấy củi, chỉ có mỗi bà nội Già ở nhà thôi. Bà đang thái cỏ cho bò, con bò do VKAN hỗ trợ được 4 bà cháu chăm ghê lắm, lúc nào máng cũng đầy cỏ, bụng cứ căng tròn như cái trống.
Bà nói “…Năm nay bà hơn 80 tuổi rồi, thấy các cháu lớn rồi, có dê, có lợn, có bò, có nhà là bà vui lắm, giờ mong cho chúng nó lấy vợ, lấy chồng là bà vui nhất …”
Ngôi nhà của 3 anh em đã được tu sửa lại phần mái và láng nền từ khoản tiền trợ cấp của xã cho 3 anh em, giờ các em sẽ không phải lo bị dột khi trời mưa, không sợ tốc mái khi bị lốc nữa rồi. Nhìn ánh mắt bà nội của Già chúng tôi thấy rõ niềm vui của bà, gửi lại cho 3 anh em Già những chiếc áo sơ mi, những chiếc áo khoác như gửi những niềm vui, niềm tin đến 3 anh em Già.
***
Lần nào đến thăm hộ Hạ Mí Sính chúng tôi đều được đón chào bằng những nụ cười rất tươi của anh Sính và những chén rượu ngô cay nồng đầy tình cảm và sự mến khách của gia đình anh Sính. Như biết được chúng tôi đến để thăm gia đình và con bò do VKAN hỗ trợ, anh Sính dẫn chúng tôi ra thẳng chuồng bò. Máng thức ăn đầy cỏ, cái bụng căng tròn, màu lông vàng óng và mượt trong những ngày giá rét này đã cho chúng ta biết anh Sính và gia đình chăm sóc chúng cẩn thận như thế nào rồi.
Dặn dò anh Sính về việc phòng chống rét cho bò như: không được thả rông, cho bò ăn đủ lượng, quây kín chuồng trại bằng thân cây ngô hoặc bạt rồi dự trữ thức ăn cho bò … Anh Sính rất chăm chú nghe và cười tươi cũng làm cho mấy anh chị em thấy vui.
***
Cuối giờ chiều, mây bắt đầu tràn về phủ kín những ngọn núi cao, leo qua hai ngọn núi cuối cùng cũng tới được nhà Phứ. Mùa nông nhàn Phứ đi sang Trung Quốc làm thuê lấy tiền tiêu tết, vợ Phứ là Mỉ ở nhà trông 3 đứa con và chăn nuôi. Mỉ đang đi lên rừng lấy củi và cỏ bò. Chỉ còn 3 anh em Dũng (6 tuổi), Pà (5 tuổi) và Xúa (6 tháng tuổi) ở nhà. Em Pà đang bế Xúa ngồi sưởi lửa.
Con bò của anh chị Phứ đã chửa được 6 tháng, không có gì thay đổi thì hơn 3 tháng nữa sẽ đẻ được 1 con bê. Hy vọng những hộ khác như nhà Già, Sính, Pó sớm có được niềm vui như nhà anh Phứ.
Chúng tôi rời Nhù Cú Ha, trong lòng vui có mà buồn cũng không ít. Mong rằng lần tới về thăm, chúng tôi sẽ vẫn nhìn thấy niềm vui trong mắt của những hộ được hỗ trợ bò, và hỗ trợ thêm 1 hộ khác từ số tiền nhận lại của anh Hạ Mí Tủa.
Vũ Ngọc Nhiên
Mèo Vạc
Tháng 1/2013
Cảm ơn Nhiên và các bạn Hà Giang rất nhiều. Không có nhiệt huyết và tinh thần trách nhiệm cao của các bạn, chắc chắn chúng tôi không có được một cập nhật như thế này.
Mặc dù những tin vui nhiều hơn tin không vui nhưng thông tin về Mảy làm Thu Ba và em Hà, người post chia sẻ này thấy lòng nặng trĩu. Mới chỉ mấy tháng khi chúng ta gặp Mảy, lo được cho em và gia đình con bò để có thể chăm bẵm, có kế sinh nhai lâu dài, tìm cho em được người bảo trợ chia sẻ bớt những khó khăn cùng em và giúp em tiếp tục đến trường, tất cả chúng ta, gia đình và cô giáo của em đều rất vui, nhưng rồi em bị “bắt vợ” ở cái tuổi rất nhỏ như thế này và không ai can thiệp được.
Nhận lại 7 triệu tiền con bò từ bố Mảy, chúng ta có thể lại mua bò hỗ trợ gia đình khác nhưng những băn khoăn về Mảy luôn còn đó. Em vẫn rất cần sự quan tâm và hỗ trợ. Chúng ta sẽ lại cùng tìm cách để chia sẻ những gánh nặng với em.
Một lần nữa cảm ơn Nhiên và anh chị em Mèo Vạc. Các bạn thật tuyệt vời!
Trên cả tuyệt vời, dự án bò sinh sản ‘Lovelihood’ bước đầu như vậy là ngon rồi, hoan hô bạn Quân, bạn Nhiên và Các bạn Mèo Vạc nha!
Với việc 2 bò nái được tham gia dự án ‘bảo vệ nguồn gene quý bò H’Mông’ tuyệt hay quá ta! Chúc mừng các bạn
Happy New Year 2013 to All of YOU!
Cheers
Hôm nay Thu Ba cũng đã trao đổi với anh Quân sau đó là bạn Nhiên (đã trao đổi với chị Thủy và Quỳnh trước đó), ra Tết khi trời ấm hơn, chúng ta sẽ tìm cách mua lại một con bò khác. Nhiên cũng sẽ tìm hiểu lại xem là liệu khi về nhà chồng, Mảy còn cần và có thể tiếp tục nuôi bò nữa không thì chúng ta sẽ cùng quyết định mua lại bò cho Mảy hay chọn hộ gia đình khác nhé.
Cố lên nào, mọi việc sẽ tốt đẹp 🙂